Batılı ülkelerin Rusya’ya yönelik sert ekonomik yaptırımlarına karşın Ukrayna’da savaş devam ederken, global arza ait tasaların ve maliyetlerin yükselmesiyle besin fiyatlarındaki keskin artış da sürüyor.
Avrupa ülkelerini de etkileyen savaş nedeniyle başta un ve ayçiçeği yağı olmak üzere Avrupa’da temel besin eserlerinde fiyat artışları ve birtakım eserlerde tedarik problemi yaşanıyor.
Birleşmiş Milletler Besin ve Tarım Örgütü’ne (FAO) nazaran, global besin fiyatları, Rusya-Ukrayna savaşından bu yana en yüksek düzeylerine ulaştı.
Avrupa’nın “tahıl ambarı” olarak bilinen Ukrayna’nın Rusya ile savaşta olması, buğday fiyatlarını son yılların en yüksek düzeyine çıkarırken, bu durum ekmek, makarna ve bisküvi üzere eserlerin fiyatını artırdı.
Yaklaşık yüzde 70’i verimli topraklarla kaplı olan Ukrayna’nın 32 milyon hektarlık ekilebilir toprağa sahip olduğu biliniyor. Bu oran, tüm Avrupa Birliği’ndeki (AB) ekilebilir arazinin üçte birine tekabül ediyor. Rusya ve Ukrayna, dünya buğdayının yaklaşık yüzde 14’ünü üretiyor ve bu oran, global buğday ihracatının neredeyse üçte birini oluşturuyor.
Ukrayna’nın Karadeniz’deki en önemli limanları Rus ablukası ile karşı karşıya bulunurken, bu durum, ülkeden daha az buğdayın ihraç edilmesine sebep olarak arzın kıtlaşmasına ve fiyatların yükselmesine neden oluyor.
Tahıl, ömür için ehemmiyetini muhafazaya devam ederken, Avrupalı siyasetçiler, Rusya’yı “enerji” ve “gıdayı” silah olarak kullanmakla suçluyor. AB önderleri, Ukrayna’daki savaşın Afrika ve Orta Doğu’dan Avrupa’ya büyük bir göç dalgasına neden olacak besin kıtlığı krizini tetikleme riski taşıdığını da savunuyor.
Buğdayın fiyatı tarihi düzeylere ulaşırken, ayçiçeği yağı ve soya fasulyesinde “kıtlık riskinin” hala olduğu belirtiliyor. Gübre fiyatları da artmaya devam ediyor. Yaşanan gelişmeler başka ülkelerin, tarım dalında esas tedarikçi ülkeler olan Rusya ve Ukrayna’ya ne kadar bağımlı olduğunu gösteriyor.
Avrupa’nın birtakım ülkelerinde un ve ayçiçeği eserlerinin yer aldığı raflar boş olmaya devam ediyor. Kelam konusu eserler kimi ülkelerde hala yüksek fiyatlarla satışa sunuluyor.
Artan güç, gaz ve akaryakıt fiyatları nedeniyle güç durumda olan Avrupalı tüketiciler, temel besinlerden yağ ve unda tedarik sorununun yanı sıra önemli oranda artan fiyatlarla da karşı karşıya kaldı.
RAFLAR ÇABUCAK BOŞALTILIYOR
Savaştan evvel 1,50 euronun altında olan ayçiçeği yağının litresi, tedarik sorunu ve fiyatların yükseleceği tasasıyla talebin artması sonucu 5 euronun üzerine çıktı. Kelam konusu artışta; ayçiçeği yağının en çok ithal edildiği Ukrayna’dan yağın tedarik edilememesi tesirli olurken, bu durum, besin şirketlerini de patates cipsinden kurabiyelere kadar çeşitli eserlerde palmiye yağı üzere daha az tercih edilen alternatiflere yönlendiriyor.
Son günlerde fiyatların biraz gerilmesine rağmen insanların meskenlerinde stok yapmaya devam etmesi nedeniyle ayçiçeği yağı ve un ile doldurulan raflar çabucak boşaltılıyor. Birtakım marketler, bu sorunun önüne geçmek için ayçiçeği yağı ve un satışlarına kişi başı sonlandırmasını devam ettiriyor.
Avrupa’nın önde gelen besin perakende zincirleri başka eserlerde maliyet artışları nedeniyle fiyatlarını nizamlı olarak yükseltirken, fiyat artışları tüketiciler için kaygı kaynağı olmaya devam ediyor.
FAO’ya nazaran, Rusya ve Ukrayna, dünya ayçiçeği yağı ihracat pazarının yüzde 52’sini oluşturuyor.
Yiyecek ve içecek fiyatlarındaki artıştan en çok kıtadaki savunmasız haneler etkileniyor. Yüksek fiyat artışları en çok et, tahıl eserleri, süt eserleri, meyve ve sebzede olurken, Avrupa’da besin enflasyonunun bu yaz tepe yapması, yüksek düzeylerin 2023’e kadar devam etmesi bekleniyor.
ENERJİ FİYATLARINDAKİ ARTIŞ
Moskova, global güç piyasalarında kıymetli bir oyuncu olarak kendini konumlandırıyor.
Rusya-Ukrayna savaşının Avrupa’da hayat maliyeti krizini tetiklediği ikinci büyük alan güç olarak dikkati çekiyor.
Rusya, dünyanın en büyük üç ham petrol üreticisinden biri ve dünyanın kanıtlanmış doğal gaz rezervlerinin (yaklaşık 38 trilyon metreküp) yaklaşık dörtte birine mesken sahipliği yapıyor.
İngiltere ve ABD, Rusya’nın savaşı finanse etme yeteneğini engellemek maksadıyla Rus gücünü ithal etmeyi durdururken, AB de bu mevzuda kimi teşebbüsler başlattı.
Savaş; ticaret ve üretim kesintilerinin yanı sıra güç fiyatlarının keskin halde artmasına neden oldu.
Dünya Bankası ortalama güç fiyatlarının bu yıl yüzde 50 artacağı öngörüsünde bulunurken, bunun 1970’lerden bu yana en büyük artış olacağı belirtiliyor.
Uzmanlar, bu durumu “Yaşanmakta olan şeyi, ucuza üretme yeteneğinin ortadan kalktığı ve iktisadın gerildiği 1970’ler usulü bir ekonomik şok.” olarak tanımlıyor.
Savaştan evvel varil başına 90 dolar düzeyinde süreç gören ham petrol fiyatları, bugün 120 dolar düzeyinden alıcı buluyor.
COVİD-19 SONRASI TALEP ARTIŞI
Salgının devam eden tesirinin yanı sıra artan besin ve güç fiyatları, hayat maliyetlerindeki artışın tek nedeni değil…
Covid-19 salgınından sonra ekonomik faaliyetlerin tekrar tam olarak başlaması Avrupa’da ömür maliyeti krizinin ivmelenmesine katkıda bulundu.
Salgın kaynaklı kısıtlamaların martta kaldırılmasıyla talep süratle arttı. Bu durum, global tedarik zincirleri üzerinde baskı oluşturarak mal ve hizmetlerde fiyat artışlarına neden oldu.
RUSYA’DAN DOĞAL GAZ TEDARİKİ DURURSA MALİYETLER DAHA DA ARTABİLİR
Avrupa’da tarım ve besin dalında faaliyet gösteren birçok şirket, besin yahut hayvan yemi üretebilmek için gaz arzına bağımlı olurken, Rusya’dan doğal gaz tedarikinin birdenbire durmasının tarım dalına tesiri tartışılıyor.
Avrupa’nın en büyük nüfusuna sahip Almanya’da tarım eserleri üretici fiyat endeksi (tarım ÜFE), nisanda yüzde 39,9 artarak 1961’den bu yana 2 aydır arka arda en yüksek yıllık artışı kaydetti.
Rusya’dan gelen doğal gazın durması halinde daha fazla fiyat artışının yanı sıra münferit besin hususlarının tedarikinde de dar boğaz yaşanması bekleniyor.
Gaz arzı problemleri temel olarak zerzevat mahsullerini etkileyecek. Seralarda yetiştirilen mesken ve balkon bitkilerinin arzının bu durumdan etkilenebileceği belirtiliyor.
Bu ortada, Ukrayna’da savaşla birlikte besin güvenliği konusundaki telaşlar artarken, AB, pestisitlerin sürdürülebilir kullanımı üzere iklim siyasetlerini askıya almak zorunda kalıyor.