Handan Sema CEYLAN / YERELDEN KÜRESELE
Türkiye’de domates ile üretilen konserve materyallerinin yarısını imal eden Merko Besin, geçen yıl yüzde 25’ini 8,5 milyon dolara aldığı Frigo Pak ile güç devirleri ihracatla aşma planı yaptı. Birinci ihracatını 1985 yılında Japonya’ya yapan Merko, Frigo Pak satın almasıyla narenciye alanında konserve ve dondurulmuş meyve-sebze, gazlı içecekler ve meyve suyu ve zerzevat konservesi alanında da ihracat yapacak. Frigo Pak’ın üretimden ihracata giden oranı yüzde 90’ları aşıyor.
İskoç babası ve Türk annesi Manchester’da üniversitede okurken tanıştılar… Duncan Blake, 1976 yılında Türkiye’ye geldi. İskoçya’nın yağışlı ve karanlık ortamından sonra Duncan Blake’i Türkiye’nin güneşi ve verimli toprakları etkilemişti. Süratle iki ortağıyla birlikte besin işine girdi. 1982 yılında kurdukları Merko, çabucak 1985’te ihracata başladı. İki ortağın ayrılması ortaklardan birinin paylarını Yunan meslektaşlarına satmasının akabinde Duncan Blake’in kaybı Merko’da sarsıntıya neden oldu. Yunan ortak işten çıktı. Çocukluğundan beri domates bahçeleri ve fabrika içinde büyüyen Alistair Baran Blake, işi devraldı. Geçtiğimiz yıl Frigo Pak satın alması ile şirketi farklı bir faza taşıdığını söyleyen Blake, firmanın DNA’sında yer alan ihracatla yeni atılımını yapmak istiyor.
HARRY POTTER ÜZERE YATILI OKUDUM
Merko Besin & Frigo Pak Besin İdare Şurası Lideri Alistair Baran Blake, 8 yaşında okumak için İskoçya’ya gönderilmiş. Blake, “Yatılı okul çocuğuydum. Hani Harry Potter’ın okulu üzere, İskoçya’da yatılı okudum. İdealim dönüp babamın şirketinde çalışmaktı. Fakat yazları onun en ağır vaktiydi, tarlaları geziyordu. Çok görüşemiyorduk. Üniversiteyi de İngiltere’de okudum. Besin mühendisiyim” diyor ve şirketin öyküsünü şöyle anlatıyor: “İlk başta üç ortağıyla altsat yapmaya başlıyor babam. 12 ay boyunca soğan, pırasa, portakal, kayısı, çilek, vişne ne varsa satıyorlar. Meyve suyu konsantreleri ve salça işine giriyorlar. Sonra diyorlar ki neden kendi üretimimizi yapmayalım. Üretime de ihracata da başlıyorlar. 1985’te Japonya’ya domates suyu gönderiyorlar. Onlar sıhhat için domates suyu içiyor. Tunuslular, Yunanlar salça, Amerikalılar pizza sosu, makarna sosu istiyor. 1994’te halka arz oluyoruz. Bu ortada ortaklardan biri birinci yıllarda ayrılmış, ikinci ortak kanser olduğu için paylarını Yunanlı meslektaşlarına satıyor. Ben kriz devrinde sıkıntı bir yılda geldim. Yunan ortaklar çekildi. İş Türkçesine hakim değildim. Muhasebe ne demek, ziraat ne demek bilmiyordum. Domates boldu ve fiyatlar düşmüştü. Lakin şu anda dünyada domates kıtlığı var. Bizim üretimimiz düzgün. Şu an salçacı olmak altın madeni sahibi olmak üzere bir şey.”
“GEMİ BATANA KADAR BURADAYIM” DEDİM, DİRENDİM
Babasını 7 yıl evvel kaybetmiş Blake, “Ablam var lakin işlerle ben ilgilendim. Geldiğimde Yunan ortaklar yapamazsın dediler. İdare sorunu oldu. ‘Bu gemi batana kadar buradayım’ dedim. Sermaye artışı yaptık ve artık kurtardık diye düşünüyorum. Geçen yıl Frigo Pak’ı alarak değerli bir satın alma yaptık. Kendimize itimadımız tam. Daha uygunu için çalışıyorum” diyor.
SUDAN’A DA SATIYORUZ AVUSTRALYA’YA DA
Merko’nun iş ortakları ortasında yüzlerce küresel besin devi olduğunu da kaydediyor Blake, “Ürettiğimiz küp domates, konserve ve salçanın yaklaşık yüzde 60’ı iç pazarda tüketilirken, yüzde 40’ı ise ihraç ediliyor. Kore’den Avustralya’ya, Afrika’dan Sudan’a satıyoruz. Frigo Pak ile birlikte bu ihracat coğrafyasının hiç olmadığı kadar süratli büyüyeceğine inanıyoruz. Kuruluşumuzda, DNA’mızda ihracat var. Buradan güç almaya devam edeceğiz” biçiminde konuşuyor.
TÜRKİYE 2 MİLYON TONU AŞKIN DOMATES İŞLİYOR
Dünyada en büyük domates üreticisinin ABD olduğunu söylüyor Blake, “Kaliforniya kıymetli bir merkez. Sonra Çin, İtalya ve akabinde Türkiye geliyor. İspanya birkaç yıl bizi geçti. Artık baş başa geliyoruz. Bizim endüstriyel domateste değerli çizgimiz Karacabey, Kemalpaşa, Torbalı, Balıkesir ve Bergama Merko’nun fabrikalarında günde 3400 ton domates çıkıyor dönemde 150- 180 bin tona kadar domates işleniyor. Bursa’nın Frigo Pak ile birlikte en büyük patronları ve ihracatçıları ortasındaki yerini aldı.” halinde konuşuyor. Blake, “Türkiye’de her yıl 2 milyon tonu aşkın domates işleniyor ve konserve, salça, küp domates üzere katma kıymetli esere dönüştürülüyor. Katma bedelli domatesin ihracat gelirimize katkısı ise 200 milyon doları aştı. İklim krizi nedeniyle bizim bahtımız artıyor. ABD üzere pazara hakim ülkeler bu krizden ötürü kan kaybediyor” diyor.
DOMATESCİLERİN BİRİNCİ TÜRK LİDERİ:
Alistair Baran Blake, kısa ismi AMITOM olan Akdeniz Milletlerarası Domates İşleyicileri Derneği’nin (Mediterranean International Association of the. Processing Tomato) birinci Türk lideri oldu. Dernek, Portekiz, İtalya, Yunanistan, İspanya, Türkiye, Cezayir, Tunus ve Rusya üzere ülkeleri kapsıyor. Blake, “Bu sene seçildim. Vazife 3 yıllık. Merhum babam da lider olmuştu lakin o İskoç. Ben Türk vatandaşıyım ve seçilen birinci Türk lider oldum. Derneğin merkezi Fransa’da. Avrupa tarım siyasetlerini yakından takip ediyoruz. Sürdürülebilir tarımdan sanayi tipi domates üretiminin tüm sorunlarına dair her türlü husus küresel çapta bu çatı altında değerlendiriyoruz” diyor.
SUNPRIDE MARKASI FRIGO PAK’IN
Sermaye artırımının akabinde mert bir adım atarak, Frigo Pak satın almasını yaptıklarını kaydeden Blake, şunları söylüyor: “Bu satın alma bizim için yalnızca başlangıç. Bu formda büyümek istiyoruz. Sunpride meyve suları başta olmak üzere birçok kıymetli markaları var. Üretiminin yüzde 97’sini ihraç ediyor. Devraldığımızdan beri oraya biraz yatırım yapıyoruz. Üretime aldığımız 14 eser var yavaş yavaş piyasaya sürüyoruz. Perakende de büyümüş olacağız. Frigo Pak 2020’yi 107 milyon TL, 2021 yılını da 160 milyon TL ciro ile kapattı. 2022 bizim için hakikaten tarihi bir yıl. Burada yalnızca iki şirketin güçlerinin birleşmesiyle oluşacak ciro ve kar artışından bahsetmiyoruz. İddialıyız.”
Tahsisli sermaye artımı borca ve işletme sermayesine gidecek
Merko, Borsa İstanbul’da süreç gören bir şirket. Son periyotta de paylardaki kıymet kaybı nedeniyle çok eleştiriliyor. Alistair Baran Blake, bu alandaki sorularımızı da yanıtlıyor. Firmanın 60 milyon TL’lik tahsisli sermaye artırımını hatırlattığımız Blake, “Bu süreç gerçekleşti. Bu finansal görünümünüzü nasıl değiştirecek” sorumuza, “Bu kaynağın şirketimize sağlanmasıyla birlikte dönem öncesi kıymetli bir avantaj sağlamış olacağız. Borcumuzu ödüyoruz ve işletme sermayesi sağlıyoruz. Böylelikle yatırımcılarımızın şirketimize itimadını pekiştireceğiz” cevabını veriyor.
Euro kuru 6 katına çıktı…
Şirket pay bedelinin düşme sebeplerini ise Blake, şu halde cevaplıyor: “Tüm halka açık şirketlerin pay performansı, yatırımcıların alım-satım kararları sonrasında oluşuyor. Burada gerekli otoritelerin de zati çok önemli kontrolleri ve denetimleri var hasebiyle şirketlerin bu süreçlere dahil olması ya da pay fiyatlarını tek başlarına belirlemesi mümkün değil. Kendi özelimizde ise, bilhassa sürdürülebilir büyümeye odaklanmış durumdayız. Şirketimizin kıymetini artırmak için çok önemli çalışmalar yürütüyoruz. Frigo Pak satın alımı, frezee dry yatırımı bunlar ortasında en öne çıkan bahisler.”
Geçmiş periyot ziyanı ile ilgili de Blake, “Vergi adap kanunu ve Türkiye muhasebe standartlarına nazaran biliyorsunuz iki farklı mali tablo ortaya çıkabiliyor. Geçmiş yıl ziyanları aslında göründüğü kadar değil. Bunda raporlama standartlarının biraz tesiri var. Mesela geçmiş periyoda ait iki yasal sürecimiz var. Bunlar 2013 ve 2015 tarihli. O devirle karşılaştırdığımızda, yasal sürece mevzu olan Euro kuru neredeyse 6 katına çıkmış durumda. Ve bu davalar bir sonuca ulaşmamasına karşın biz buradan önemli bir kur farkı yazdık. Lakin tahlile epey yakınız” halinde cevap veriyor.