Necmi ÇELİK/KATAR
Pegasus Hava Yolları CEO’su Güliz Öztürk, geçen günlerde düzenlenen Milletlerarası Hava Nakliyeciliği Birliği (IATA) yıllık genel şura toplantısında soruları yanıtladı. Öztürk, havacılık sanayisinde bayan yönetici sayısının artırılması konusunda erkeklerin de gayret göstermesi gerektiğine vurgu yaptı.
Uluslararası Hava Nakliyatı Birliği (IATA) yıllık genel konsey toplantısında ödül aldınız ve havacılıkta toplumsal cinsiyet eşitliği üzerinde tesirli bir konuşma yaptınız. Türkiye’de birinci bayan havayolu şirketi CEO’su olmanızı nasıl değerlendiriyorsunuz?
Evet, Türkiye’de sivil havacılık tarihinde havayolu bölümünde birinci bayan genel müdür, birinci bayan CEO olarak misyona gelen kişi oldum. Dünyada durum nasıl onu söyleyeyim. Birinci 100 içinde yalnızca 9 bayan CEO var. Bunlardan biri de ben oldum artık. Aslında bu sayı daha da azdı. Benden sonra iki yeni bayan CEO daha katıldı.
IATA’ya baktığımızda aşağı üst 400 civarında üyesi var. Bu sayı içinde de 24 bayan CEO var. Demek ki yüzde 6 civarında bir orana denk geliyor bu sayı. Toplumsal cinsiyet istikrarını sağlamak üzere IATA’nın ‘yüzde 25 by 2025’ isimli bir programı var. Yani 2025 yılına kadar her ünitede bayan sayısının yüzde 25’e çıkarılması hedefleniyor. Bir istikrardan bahsediyorsak ve dünya nüfusunun yüzde 50’si bayansa erişilebilir gayeler koyarak öncelikle bu yüzde 25’lik gayeye ulaşmalıyız. Pegasus olarak biz de bu programa birinci imza atan havayolları ortasındayız. 2019’un başlarında bu imzayı attık. Burada yalnızca Türkiye değil globalde de bu amaca ulaşmak ve başka havayollarını da teşvik etmek gerek.
IATA yıllık genel şura toplantılarına tüm dünyadan havayolu şirketlerinin CEO’ları ve üst seviye yöneticileri de katıldı. Bu platformda toplumsal cinsiyet eşitliği üzerine yaptığınız konuşma nasıl bir tesir yarattı iştirakçiler üzerinde?
Toplumsal cinsiyet eşitliği konusunda aslında şunu görüyorsunuz. Şayet toplumsal cinsiyet eşitliği sağlanamadığı takdirde yetenek kaybının ne seviyede olacağını herkes biliyor. Burada bir sorun yok, ancak bu hususta nasıl ilerleyelim ve pürüzleri aşalım o hususta net bir yol haritasından bahsetmek değerli. Ben örneğin bu konuşmada net amaçlara vurgu yaptım, net aksiyonları belirttiğim için de sahiden karşılık buldu. Tebrik edenler, tanışmak isteyenler çok oldu nitekim konuşmam sonrasında. Somut adımlar attığımız ve adımları da gerçekçi belirlediğimiz için çok müspet tepkiler aldım havacılık kesimi yöneticileri ve paydaşlarından. Olağan ki onur ve gurur duyuyorum Türk havacılık dalında birinci bayan CEO olmaktan ötürü.
Havacılık kesimi bu dönüşümü nasıl gerçekleştirecek?
Toplumsal cinsiyet istikrarını sağlamanın çok kısa vadede çözülecek bir mevzu olmadığını biliyoruz. Uzun bir seyahat olduğunun ve çok uğraş sarf edilmesi gerektiğinin şuurundayız olağan ki. Kıymetli olan buna inanmak. Umuyorum bu bayan yönetici rüzgarının ardı gelir. Zira havacılık sanayisi mevcut haliyle çok erkek hükümran bir pozisyonda. Kabin takımında bayan egemenliği var örneğin, ancak o da farklı bir bahis aslında. Kabin vazifelisi bayan olur imajı hükümran bir görüş. Orda da roller yeniden cinsiyete nazaran atandığı için bu algının da lisanımızın de değişmesi gerekir. Yalnızca bir bayan CEO atandığı için değil, bayanların bu vazifelere layıkıyla gelebileceğini gösterebilmek açısından bu gelişme değerli. Bu mevzuda hem ferdî hem de kurumsal olarak büyük efor gösterilmesi gerekiyor. Bu eforun bayan erkek birlikte gösterilmesi değerli. Bu birlikte efor ile değişmeyecek hiçbir şey olmadığına samimiyetle inanıyorum.
Pegasus’ta bu cinsiyet eşitliği yahut cinsiyet istikrarı sağlamak açısından neler yaptığınızı biraz anlatabilir misiniz?
Toplumsal cinsiyet eşitliği konusunda şirket bazında net bir strateji belirlemek gerekiyordu. Biz evvel o denli yola çıktık. Şirketin tüm kademelerinde bu çeşitliliği nasıl sağlarız konusunda somut çalışmalar yaptık. Eşit fırsatlar nasıl sunabileceğimize odaklandık. Bir çerçeve stratejisi ile başladık kısaca. Bu mevzuda herkes çok istekli ve bu cinsiyet istikrarının sağlanması konusunda ikna olmuş durumda. Beşerler kişisel olarak inanıyorlar esasen. Siz bunu sahiden somut bir hale getirdiğiniz vakit , en üst kademe de bu işin sponsorluğunu yaparsa herkes bu seyahatte peşinizden geliyor. İkinci sırada muhakkak amaçlar koyma ve bunları aksiyonlarla desteklemek geliyor. Bu amaçları sayı olarak da koyabilirsiniz, toplumsal cinsiyet eşitliği konusunda şuur artırma ve farkındalık yaratma eforlarına da odaklanabilirsiniz. Hasebiyle her hususa kapsayıcılık ve çeşitliliği sağlama noktasından bakıyoruz artık. Bilhassa çalışan anneler için önemli kolaylıklar getirdik Pegasus’ta. Kabinde ve kokpitte doğum sonrası uçuşa dönen anneler için yatılı uçuş planlamıyoruz örneğin. Bu uygulamayı çocukları üç yaşına gelinceye kadar uzatıyoruz. Annelerin çocuklarından başka kalmaması bizim için çok değerli.
Mevcut durumda cinsiyet istikrarında nasıl bir tablo var Pegasus’ta?
Şu anda Pegasus bünyesinde 67 bayan pilot var. Toplamda yüzde 7’ye yakın bir orana denk geliyor. Bu orana yüzde 1-2 üzere küçük sayılardan geliyoruz. Bu türlü baktığımızda mevcut oran çok büyük bir gelişmeyi söz ediyor. Genelde çalışan annelerin işe dönüşlerinde kesinti doğum sonrasındaki devirde oluyor. Biz meslek seyahatleri yarım kalmasın diye bir dizi kolaylık getiriyoruz. İsterlerse bir yıl fiyatsız müsaade de alabiliyorlar. Özel sıhhat sigortaları var. Tüm çalışanların bu mevzuyu sahiplenmeleri kıymetli. Birtakım mevzularda işbirliklerine gidiyoruz öbür sivil toplum örgütleri ve kurumlarla da. Örneğin satış kısmında bu yıl stajyer kız öğrenci istihdamına da başladık. Satış konusu da erkek hâkim ve klâsik prosedürlerle ilerlemiş yakın vakitlere kadar. Havacılıkta o kadar olmasa da farklı kesimlerde bayanın en az temsil edildiği birçok örnek var.
Toplumsal cinsiyet eşitliği çok derin bir alan, yapılacak çok iş var. Lisanın değişmesi çok değerli dediğim üzere.
“Kadınlara kendilerine güvenmelerini öneriyorum”
Her seviyede bayan çalışanlara ve profesyonellere ve yöneticilere bildiriniz nedir?
Bayanlara şunu söylemek istiyorum, kendilerine hakikaten güvensinler. Bayanlar bir role yüzde yüz fit ederlerse, yani bilgi, maharet ve tecrübelerini kâfi görürlerse aday oluyorlar. Erkekler ise çabucak her vazifeye çarçabuk aday olabiliyorlar. Araştırmalar gösteriyor ki erkekler bir misyona yüzde 65 bile fit etseler başvuruyorlar. Lakin bayanlar talip olmuyor. Kendine itimat ve çok çalışmak değerli, kendini geliştirmek değerli. Bu her yaşta ve her konumda gerekli. Eğitimlerle gerekirse koçluk hizmeti alarak kendilerini geliştirmeye devam etmeliler. Pes etmemek kıymetli. Bu bayan erkek istikrarı ve eşitliğini bulunduğu her ortamda savunmalılar. Tabi şunu da vurgulamalıyım ki ben bu noktaya bayan ve erkeklerin eşit görüldüğü bir şirket kültürünün hükümran olduğu bir ortamda geldim. Ben öncelikle başarılı bir başkan olmak istiyorum. Bu misyonu yaptığım mühlet boyunca başarılı bir biçimde yürütmek istiyorum cinsiyetimden bağımsız olarak. Günün sonunda bu vazifesi tamamladığınızda da bir iz bırakmak ve başarılı bir başkandı denilsin isterim.
“CEO’luk sesimizi duyurma fırsatı sunacak”
Siz uzun vakittir Pegasus’ta kıymetli vazifelerde bulundunuz, yalnızca bayan olduğunuz için CEO’luk vazifesine getirilmediniz. Kuşkusuz büyük emek ve disiplinli çalışmanın bir sonucu değil mi?
Ben uzun yılardır bu cinsiyet istikrarı konusuna yakından bakıyorum. Artık bu dengesizlik gerçeğinin şuuruna daha da fazla varınca, CEO olarak bu hususa cinsiyetten bağımsız bakmak gerektiğine inanıyorum. Kıymetli olan liyakat. Kişinin kendini geliştirmesi, kendine yatırım yapması, gayelerini koyması ve çok çalışması gerekiyor. Ben 30 yıldır bu kesimdeyim ve gerçekten çok çalışarak kendimi geliştirerek, daima sanki daha uygun nasıl yapabilirim diyerek bu noktalara geldim. Hiç pes etmedim, bu da çok değerli. Çok zorluk yaşadığım vakitler oldu mu oldu tabi ki. Pes etmedim, zira havacılık işini çok seviyorum ve tutkuyla bağlıyım. Pegasus birinci günden beri içinde olduğum hoş bir seyahat ve bugünlere getiren kadronun da bir parçasıyım, bu da çok kıymetli. Toplumsal cinsiyet eşitliği çok derin bir alan, yapılacak çok iş var. Lisanın değişmesi çok değerli dediğim üzere.
Sesinizi milletlerarası platformlarda daha sık duyurma bahtına sahipsiniz artık değil mi?
Pegasus filosunda bugün 93 uçak var ve 89 dış noktaya uçuyor ve artık milletlerarası taşıyıcı bir şirket haline geldi. Münasebetiyle CEO’luk vazifesi bana bir bayan yönetici olarak birçok milletlerarası platformda sesimizi duyurma bahtı da veriyor. IATA nezdinde aldığım bu ödül de bu fırsatlardan biri aslında. Toplumsal cinsiyet eşitliği üzere bahisleri da milletlerarası alanda temsil etmenizi ve bu bahiste bir ilerleme kaydedilmesi için önayak olmanızı sağlayabilir. Bu gücü kullanmak lazım.