Aysel YÜCEL / SEYİR DEFTERİ
Rusya-Ukrayna savaşıyla ihracatta daralma yaşayan gemi inşacılar, finansmana erişimde yaşanan zorluklar nedeniyle gelecek periyottan daha da telaşlı. Gemi, Yat ve Hizmetleri İhracatçıları Birliği (GYHİB) Lideri Cem Seven, “İhracatçıların şiddetle döviz kredisine muhtaçlığı var. Umarız bu musluklar açılır. 2023 için aldığımız siparişleri karşılamak konusunda endişeliyiz” dedi.
Gemi inşacılar rekor maksadıyla başladıkları 2022 yılında, Rusya-Ukrayna savaşı nedeniyle ihracatta kan kaybetmeye başladı. Türkiye’nin gemi ve yat ihracatı temmuz ayında geçen yılın birebir periyoduna nazaran yüzde 43.2 daralarak 44 milyon 158 bin dolar olarak gerçekleşti. Tersaneciler, haziran ayında da ihracatta yıllık bazda yüzde 66’ya yakın kayıp yaşamıştı İhracattaki kaybın ana nedeni ise Rusya’ya teslim edilemeyen gemiler oldu.
Ambargo nedeniyle gemilerin seyir deneyimleri yapılamıyor Cem Seven, bilhassa balıkçı gemilerinde değerli bir pazar olan Rusya’ya uygulanan ambargo nedeniyle, bitme kademesine gelen siparişlerin teslim edilemediğini söyledi. Seven, “Alıcısı Rus olan gemilerde kullanılan ekipmanları genelde AB menşeli. Savaşla birlikte uygulanan ambargo nedeniyle ekipman firmaları Rus gemilerine start-up süreci için hizmet vermiyorlar. Ambargo ya alışılmamış hareket etmek istemiyorlar. Gemi inşası stratejik bir dal olarak görülüyor. Yasaklı listede yer almayan Rus alıcıların gemilerine bile hizmet verilmiyor. Bu yüzden bitme basamağına gelmiş balıkçı gemilerin seyir deneyimleri yapılamıyor. Münasebetiyle Rus alıcısına teslim edilemiyor. Ekipman üreticisi firmalardan tersane olarak blokaj yememeniz için bu teslimatları isteseniz de yapamıyorsunuz. Esasen alıcıya teslim edilse bu kere de tahsilat sorunu yaşarsınız Rusya’ya siparişlerimizi teslim edebilseydik, birinci yedi ayda ihracat sayılarımızda daralma yaşanmazdı” diye konuştu. Son iki ayda yaşanan bu kayıplar nedeniyle Türk tersanelerinin ihracatı birinci 7 ayda yüzde 10 daralarak 722 milyon dolara geriledi.
“Kredi muslukları kapandı”
Cem Seven, Rusya’ya yapılan teslimatlardan daha büyük sorunun finansmana erişim konusunda yaşandığını lisana getirerek, “Kredi muslukları kapandı. Şimdiye kadar gemilerimizin inşa maliyetleri yüzde 20’si teminat mektubu, kalan yüzde 80’i ise kamu ve özel bankalarından ya da Eximbank’tan alınan kredilerle karşılanıyordu. Gemi inşası, iki yıldan uzun süren ve yüksek maliyetlerle yapılan bir iş. Lakin artık Türkiye’nin beş yıllık CDS’i 700- 900 aralığında dalgalanırken, yurt dışı pazarlardaki faiz artışı, resesyon dalgalarının yavaş yavaş geliyor olması üzere nedenlerle ihracatçılarımız döviz kredilerine ulaşmakta çok büyük zahmet çekiyorlar. Evvelce hiç olmazsa bir yıllık reeskont kredileri ile çarkı döndürüyorduk. Reeskont kredilerinin musluğu da kapandı. Kredi bulunsa da faizler çok yükseldiği için ziyanına iş yapmış oluyorsunuz” dedi.
“Kusursuz fırtınaya hakikat gidişat var”
Seven, örneğin bir balıkçı gemisinin maliyetinin 40 milyon Euro’yu bulduğunu ve inşa sürecinin 2 yılı aştığını hatırlatarak, bu noktada kredi kullanımının dal için değerine vurgu yaptı. Seven, 2023 yılı için alınan siparişler olduğunu ve lakin finansmana erişim zorlukları nedeniyle bu gemileri inşa etmek konusunda telaşları olduğunu söyledi. Cem Seven, ihracatçıların şiddetle döviz kredisine muhtaçlığı olduğunu lisana getirerek, “Gidişat çok güzel görünmüyor. Umarız bu kredi muslukları açılır. Lakin bunun için global iktisatta gidişatın açık olması lazım. Maalesef o da açık değil. AB Merkez Bankası da faiz artırmaya başladı. Paralar artık memleketine dönüyor. Gelişmekte olan pazarların elinde fonlar azalmaya başladı. Bu fonlardan biz de yararlanamıyoruz. Hem faizler yükseliyor hem de enflasyon. Resesyon bekleniyor. Yani kusursuz fırtınaya yanlışsız bir gidişat var dünya genelinde. Bu türlü bir ortamda Türk tersanelerine fon yaratılması giderek zorlaşıyor” diye konuştu.
Römorkör ihracatı müspet ayrıştı
GYHİB Lideri Cem Seven, bu yılın birinci 7 ayında geçen yılın tıpkı devrine nazaran eser bazında birçok kalemde düşüş olurken, römorkör ihracatında ise değerli bir artış yaşandığına dikkat çekti. Seven, “Ocak-Temmuz 2022 devrini geçen yılın birinci yedi ayı ile karşılaştırdığımız vakit birçok kalemde düşüş var. Römorkör ihracatımız ise bu yılın birinci yedi ayında geçen yılın tıpkı periyoduna nazaran yüzde 30’a yakın artarak 157 milyon dolara ulaştı. Takip ettiğimiz önümüzdeki kimi kıymetli ihaleleri de alırsak römorkör ihracatında Türkiye bir sıçrama yapacak” dedi. Bu devirde ihracat artışının yaşandığı bir öteki eser kümesi ise yolcu gemileri oldu. Bu yılın birinci yedi ayında yolcu gemisi ihracatı yıllık bazda yüzde 11’e yakın artarak 270 milyon dolara ulaştı.