Emtia piyasasında yılın birinci yarısında sert hareketlerin görüldüğü dalgalı seyir öne çıktı. Rusya-Ukrayna savaşıyla tırmanan jeopolitik risklerle ortaya çıkan arz riskleriyle emtia fiyatlarında bir yandan yükselişler görülürken, Çin’de COVID-19 salgınına ait gelişmelerle talebe yönelik tasalar ve ABD Merkez Bankası (Fed) başta olmak üzere dünyanın önde gelen merkez bankalarının mali sıkılaşmaya başlaması emtia fiyatlarını olumsuz etkiledi.
Merkez bankalarının faizleri artırmasıyla ve öne çıkan resesyon telaşlarıyla emtia piyasasında aşağı taraflı baskılar da hakim oldu.
Açıklanan makroekonomik bilgiler bilhassa ABD iktisadı için resesyon riskinin güçlendiğine işaret etmeye devam ediyor, ABD’de son 40 yılın en yüksek enflasyonuyla gayret için agresifleşen para siyasetinin ülkeyi resesyona sokacağına ait telaşlar tırmanıyor.
Yüksek enflasyon karşısında değerli merkez bankalarının, ülkelerin resesyona girmesi muhtemelliğine karşın ne gerekiyorsa yapılacağına yönelik tavrı da emtia piyasasındaki iştahı törpüledi.
Bununla bir arada Rusya ve Ukrayna kaynaklı arz tasaları fiyatların üst taraflı hareketini destekledi. Böylelikle emtia piyasasında yılın birinci yarısında sert hareketlerin görüldüğü dalgalı seyir öne çıktı.
Değerli metallerde düşüşler hakim oldu
Yılın birinci yarısında kıymetli metallerde ve baz metallerde düşüş eğilimi kelam konusuydu. Bu devirde altın yüzde 1,2, gümüş yüzde 12,9, platin yüzde 7,4 paha kaybederken, paladyum yüzde 1,7 paha kazandı. Fed’in enflasyonla gayrette başarısız olabileceği ve daha şahin siyasetlerin gerekebileceği telaşıyla global ölçekte dolar talebi artarken bedelli metallere olan talep azaldı.
ABD ve Batılı ülkeler tarafından Rusya’ya yaptırım uygulanmasıyla artan risk algısı ve tedarik zincirine ait kaygılarla paladyumda yükselişler görüldü. Global otomotiv sanayisinde arzın olumsuz etkileneceğine yönelik telaşlar de paladyum fiyatlarındaki üst istikametli hareketi destekledi. Baz metallerde de sert düşüşler görüldü. Tezgah üstü piyasada bakır yüzde 14,8, kurşun yüzde 17,3, alüminyum yüzde 5,7, çinko yüzde 7,1 azalış kaydetti.
Analistler, Avrupa ekonomilerindeki zayıf toparlanma ve artan güç maliyetlerinin metallere olan talebi azalttığını söyledi.
Jeopolitik risklerin tetiklediği daha düşük büyüme yahut endüstriyel üretim mümkünlüğü, yüksek enflasyonun ekonomiyi daha fazla etkilemesi ile birlikte COVID-19’un tesirlerinin beklenenden daha uzun sürmesi bakıra talebi olumsuz etkiledi.
Bakır, global ekonomik aktivitede, bilhassa sanayi üretiminde baz alınan referans emtia olarak öne çıkıyor. Jeopolitik risklerin yanında resesyona ait kaygıların artmasıyla bakıra talepte kayda kıymet azalışlar görüldü.
Analistler, bakır ve demir üzere üretimde değerli yer tutan metallerin bir müddettir düşüş eğiliminde hareket etmesinin dünya genelinde çarkların yavaşladığına işaret ettiğini vurguladı.
Küresel çapta alüminyum üretiminin artması fiyatının aşağı taraflı hareket etmesine neden oldu. Stoklardaki artış da metalleri etkileyen değerli bir faktör oldu.
Enerji emtialarında sert yükselişler görüldü
Yılın birinci yarısında güç emtialarında ise pahalı metaller ve baz metallerin tersine sert yükselişler görüldü. Jeopolitik risklerle bir arada güç arzına yönelik risklerin artmasıyla üretimin talebi karşılayamayacağına yönelik telaşlar hakim oldu.
Ocak-Haziran devrinde Brent petrolün varil fiyatı yüzde 40, New York Ticaret Borsasında süreç gören doğal gaz da yüzde 45,4 artış kaydetti.
ABD ve Avrupa ülkelerinin Rus petrolüne yönelik ambargo uygulamasının arzı daraltacağı telaşlarıyla milletlerarası piyasalarda Brent petrolün varil fiyatı 130 doların üzerini görmüştü. Suudi Arabistan’da Aramco’ya ilişkin bir petrol rafinerisinin vurulması da Brent petroldeki yükselişi tetikledi.
Petrol ve doğal gaz fiyatları ayrıyeten Rus güç şirketi Gazprom’un rubleyle ödeme sistemine uymadıkları için Bulgaristan ve Polonya’ya doğal gaz sevkiyatını durdurduğuna ait haber akışıyla yükseldi.
ABD’de doğal gaz depolamalarının beklenenden az olması ve üretimdeki düşüş yıl içinde doğal gaz fiyatlarında ralliye neden oldu
Doğal gazda da Avrupa’nın güçte alternatif pazarlar aramasıyla talebe ait olumlu beklentiler bulunurken, yaz aylarının yaklaşmasıyla doğal gaz kullanılan klimaların kullanımının artacağına yönelik varsayımlar doğal gaz fiyatları için iyimserliği artırdı.
Tarım emtialarında dalgalı seyir izlendi
Tarım emtialarında da yılın birinci yarısında dalgalı bir seyir izlendi. Tarım emtiaları Rusya-Ukrayna savaşından en fazla etkilenen emtia kümeleri ortasında yer aldı. Jeopolitik risklerle birlikte teslimatların sekteye uğraması ve olumsuz hava şartlarıyla sert yükselişler tesirli oldu.
Bu devirde Chicago Ticaret Borsası’nda süreç gören buğday yüzde 14,7, mısır yüzde 4,5, soya fasulyesi yüzde 8,9, pirinç yüzde 9 arttı.
Kahve yüzde 1,8 kıymet kazanırken, pamuk yüzde 12,2, kakao yüzde 7,1, şeker yüzde 2 kıymet kaybetti.
Rusya-Ukrayna savaşının tedarik sıkıntılarını gündeme getirmesi ve yükselen güç fiyatlarının tesiriyle memleketler arası piyasalarda rekorlar kırmasıyla buğday fiyatları da bu yıl 13,63 dolarla tarihi tepeyi gördü.
Ukrayna-Rusya savaşı hasebiyle dünyanın buğday ambarlarından biri olan bölgede arz şoku yaşanacağına ait beklentiler buğday fiyatlarını rekor düzeye çıkarmıştı. Kelam konusu artışta, Ukrayna ve Rusya’dan buğday ihracatının durma noktasına geleceğine dair telaşlar tesirli olmuştu.
Ülkelerin, jeopolitik risklerle birlikte muhafazacı siyasetler uygulamaya başlaması da fiyatlardaki artışı tetikleyen kıymetli unsunlar ortasında yer almıştı.
Analistler, savaş nedeniyle buğday fiyatlarında görülen artışın Orta Doğu ve Afrika’da besine ait kıtlık olacağı konusunda kaygıları artırdığını belirtti. Başka taraftan artan güç maliyetleri de fiyatlar üzerinde yükseliş baskısı oluşturdu.
Jeopolitik riskler, mısır fiyatlarında da artışı tetikledi. Yükselen petrol fiyatları da mısırdaki yükselişte ana faktörlerden biri oldu. Analistler, mısırın biyodizel üretimi için kullanılan eserlerden olduğunu vurguladı.
Soya fasulyesindeki yükselişte Güney Amerika’da görülen kurak hava şartları tesirli oldu. ABD’nin ihracatının yükselmesi ve Çin’in Brezilya’dan gerçekleştirdiği soya fasulyesi ithalatında artış olması da fiyatları destekledi.
Rusya ve Hindistan’ın pirinç ihracatında kısıtlama getireceğine yönelik haberler ve Çin’de yıl içinde salgından ötürü yaşanan kapanmalar pirinç arzında telaşlara yol açtı.
Brezilya’da yaşanan soğuklar nedeniyle arza yönelik artan tasalar de kahveyi üst taraflı etkiledi.
Fed’in faiz artışı sonrası düşüş pamukta oldu
Fed’in faizleri artırmasından sonra en çok düşüş kaydeden emtialardan biri pamuk oldu. Analistler, emtia kümesinde merkez bankalarının şahin siyasetlerinden en fazla etkilenenler ortasında pamuğun ön plana çıktığına dikkati çekerken pamuğun da bakır üzere global ekonomik aktivitede referans kabul edilen emtiadan biri olduğunu vurguladı.
Dünyanın en büyük şeker üreticisi Brezilya’nın petrol fiyatlarını düşük tutmak için tedbirler alması yıl içinde şeker fiyatlarında düşüşe neden oldu.
Analistler, Fildişi Kıyısı’nda yağışların artmasıyla üretimin artabileceğine ve arz fazlası olabileceğine yönelik beklentilerle, kakao fiyatlarında düşüşlerin görüldüğünü kaydetti. Arz- talep dengesizlikleri de kakao fiyatlarının gerilemesine neden oldu.