Yasemin SALİH
Türkiye İsrafı Tedbire Vakfı’nın
her yıl haziran ayında açıkladığı Türkiye İsraf Raporu yayımlandı. Raporun sonuçlarını DÜNYA’ya pahalandıran Türkiye İsraf Vakfı Kurucusu Prof. Dr. Aziz Akgül, durumun vahim boyutlara ulaştığını belirterek, “En büyük israf devlette. Toplum da önderlerine bakarak israf konusunda hassasiyet göstermiyor” değerlendirmesini yaptı.
2021’de 1 trilyon 81 milyarlık israf
2021 yılı dataları kıymetlendirilerek hazırlanan raporda, Altı Sigma İdare Yaklaşımı temel alındı. Prof. Aziz Akgül, yapılan çalışmanın temelini şöyle aktardı: “Türkiye’nin 2021 yılı Gayrisafi Yurtiçi Hasılası 7 trilyon 209 milyar 40 milyon TL. 1 milyonda en fazla 3 israfa müsaade veren Altı Sigma İdare Yaklaşımı dikkate alındığında Türkiye’de her 1 milyon süreçte 6.210 israf yapıldığı varsayımı çerçevesinde; ülke olarak 4 Sigma düzeyinde görülüyoruz. Bu varsayımdan yola çıkarak Türkiye ulusal gelirinin yaklaşık yüzde 15’ini israf etmektedir. Yani Türkiye, 2021’de 1 trilyon 81 milyar TL’lik kaynağını israf etmiş.”
Altın kategoride SGK var
Raporda israf alanları altın, gümüş, bronz ve düz olarak dört kategoride sıralanmış. En çok israfın olduğu alanları işaret eden “altın” ketagorinin yıllar içinde bazen Toplumsal Güvenlik Kurumu’nun (SGK) bazen de iç borç faizinin birinci sırada geldiğini belirten Prof. Dr. Akgül, “Hesaplamalarımıza nazaran bu yıl SGK yılıydı” dedi. Akgül, SGK’nın yeni bir idare formuna muhtaçlığı olduğunu söz ederek, “2021’de SGK’ya bütçeden 252 milyar TL’lik kaynak gitmiş. Bunun tamamı israftır. Zira SGK, aktarılan primlerle yönetilebilir bir yapı. Ekstradan bütçeden kaynağa gereksinimi olmamalı. Bunun nedeni verimsizlik, yani israftır” diye konuştu.
“İç borç faizi yatırımı engelliyor”
Raporun bronz kategorisinde bu yıl iç borç faizi yer aldı. Prof. Dr. Aziz Akgül, DÜNYA’ya yaptığı değerlendirmede 2021’de iç borç faizinin 126 milyar TL olduğuna dikkat çekerek şöyle devam etti: “2022’de ödenecek iç borç faizinin 163 milyar TL olacağı hesaplanıyor. Bu para neden israf olarak raporumuzda? Zira iç borç faizi demek; Vatandaşa siz risk almayın, yatırım yapmayın, istihdam yaratmayın; bunun yerine rantiyeden yiyin demektir.”
“Kamu kuruluşunun reklama muhtaçlığı yok”
Türkiye İsrafı Tedbire Vakfı’nın 2021 raporunda “bronz kategori”de bütün kamu harcamaları yer aldı. Bunlara örnek olarak kamu kuruluşlarının ışıklı tabelalarını gösteren Prof. Dr. Akgül, “Bir bakanlık binasının daima yanan ışıklı tabelalara neden gereksinimi var? Emel ne?” diye sordu.
Bronz kategorideki yüksek hisseler ortasında lokal idare yapılanmalarının bulunduğunu aktaran Akgül, birebir küçük yapılanma içinde valilik, kaymakamlık, belediyelerin konumlanmasını israf olarak kıymetlendirdi. Akgül, “Sadece merkez ilçelerde 100 milyar TL’lik kaynak kaybı var. Birebir bölge için her idarede tıpkı üniteler görüyoruz. Valilikte spor müdürlüğü, kaymakamlıkta, belediyelerde… Ne yapıyorlar? Londra’da, New York’ta bu yok. Bütün bu yapılarda çalışanların maaşlarını halk ödüyor. 2021’de 30 büyükşehrin 130 merkez ilçe kaymakamlığına ve 130 merkez ilçe belediyesine ayrılan toplam bütçe yılda 85 milyar liralık israfa sebebiyet vermiştir” sözlerini kullandı.
Türkiye İsraf Raporu 2021’e nazaran israf edilen 1 trilyon 81 milyar TL’lik kaynak ile şunlar yapılabilirdi:
Her biri 600 yataklı ve tanesi 70 milyon lira pahasında 15 bin 447 hastane yapılır ve sıhhat sistemi büsbütün rahatlatmış olurdu.
Her biri 6 milyon 600 bin lira pahasında 16 derslikli 163 bin 841 ilkokul ve ortaokul yapılarak, eğitimde fiziki kapasite arttırılır, her sınıfta 30 öğrencinin okutulması gayesi yerine getirilebilirdi.
Kilometresi 4 milyon 950 bin lira olan 218 bin 455 km otoyol yapılarak ülke kalkınması için gerekli ulaşım altyapısı tamamlanırdı.
Her bir ihracatçı firmaya yahut KOBİ’ye 500 bin lira kredi verilmiş olsaydı, 2 milyon 162 bin işletmeye takviye sağlanırdı.
Yoksulların gelir getirici bir faaliyette bulunması çerçevesinde, her bir dar gelirliye yıllık 50 bin lira vatandaşlık geliri verilmesi durumunda, Türkiye’de 21 milyon 627 bin bireye ulaşılarak gelir dağılımındaki adaletsizliğin azaltılmasına katkı sağlanırdı.
Her bir öğretmene aylık 25 bin TL maaş verilmesi durumunda 3 milyon 604 bin öğretmenin bir yıllık maaşı karşılanabilirdi.
Ortalama aylık öğretmen maaşının 6.500 lira olduğunu varsaydığımızda kelam konusu meblağla 13 milyon 863 bin öğretmenin yıllık maaşı karşılanabilirdi.
Ortalama memur maaşının 9.000 lira olduğunu varsaydığımızda kelam konusu meblağla 10 milyon 12 bin memurun yıllık maaşı karşılanabilirdi.
Koronavirüs global salgını sürecinde büyük zorluklar çeken esnafa 1 yıl boyunca aylık 5.000 lira meblağında takviye verilseydi, bu ölçüyle 18 milyon 22 bin esnafa yardım edilebilirdi.
Çiftçilere yıllık 50 bin lira fiyatında takviye verilseydi, bu ölçüyle 21 milyon 627 bin çiftçiye yardım edilebilirdi. Ortalama litresi 18 TL’den mazot alan çiftçimize 60 milyar litrelik yakıt yardımı yapılabilirdi.
Emekliye 1 yıl boyunca aylık 3 bin lira fiyatında dayanak sağlanarak 30 milyon 37 bin emekli rahatlatılabilirdi.