Hükümetler Ortası İklim Değişikliği Paneli’nin (IPCC) son yıllardaki raporları devamlı olarak iklim değişikliğinin aciliyetini vurgulamaktadır. Maalesef, panelin projeksiyonlarına nazaran, dünyamız global iklim değişikliğini 1,5 derece ile sonlandırmaktan çok uzak görünüyor. Kelam konusu projeksiyonlar gezegenimizin ekolojik bir felakete gerçek gittiğini gösteriyor. Bu durum iklim değişikliğini memleketler arası gündemin odağına koymak zorunda olduğumuzu gösteriyor.
Geçen yıl kasım ayında Birleşik Krallık mesken sahipliğinde düzenlenen Taraflar Konferansı’nın (COP26) 26. oturumunda iklim değişikliğiyle uğraşa ivme kazandıracak değerli kararlar alındı. Glasgow İklim Paktı’nda emisyon azaltımı çalışmalarını hızlandırmak için bir çalışma kümesinin kurulması, azaltılamayan kömüre dayalı gücün kademeli olarak devreden çıkarılması, adaptasyon finansmanının iki katına çıkarılması, kayıp ve hasara ait teknik çalışmalara takviye verilmesi ve iklim finansmanına ait global sayısal gayenin kıymetine dair kararlar alındı.
Glasgow’da kazanılan ivmeyi sürdürmek ve bunu Şarm El Şeyh’teki COP27’ye taşımak için birçok ülke Danimarka İklim, Güç ve Kamu Hizmetleri Bakanlığı tarafından 12-13 Mayıs tarihlerinde düzenlenen İklim Değişikliği Üst Seviye Bakanlar Diyaloğu’na katıldı. Bakanlar iklim elçileri ve sivil toplum kuruluşlarının temsilcileri kasım ayındaki COP26’dan bu yana iklim gündeminde kaydedilen ilerlemeyi pahalandırmak üzere Kopenhag’da bir ortaya geldi. Danimarka’daki yüksek seviyeli toplantı, COP toplantılarının gündemini hazırlayan ve Almanya’nın Bonn kentinde düzenlenen teknik oturumlar öncesinde ülkelere değerli gördükleri hususlara değinme fırsatını verdi.
Toplantı gündemi COP26’da alınan kararlara paralel olarak 4 başlıkta ele alındı:
- İklim değişikliğine uyum
- Kayıp ve zarar
- 1,5 derece gayesinin erişilebilir olması
- Finansmanın hareketlendirilmesi
1,5 derecelik gayenin aşılması tehdidi dünyamızı sararken iklim değişikliğinin olumsuz tesirlerine ahenk hem gelişmiş hem de gelişmekte olan ülkeler için iklim gündeminin birinci sıralarına tırmandı. Kopenhag’daki toplantı bu önceliği yansıttı. Gelişmekte olan ülkeler adaptasyon finansmanında artış için davetlerini artırdı. Glasgow İklim Paktı 2025 yılına kadar ahenk finansmanını 2019 düzeylerine kıyasla iki katına çıkarma amacını içeriyordu. Adaptasyon gereksinimleri teknoloji transferi ve kapasite geliştirme takviyesini de içeriyor. Bu sebeple bilhassa en kırılgan ülkeler için finansmanın erişilebilir olması çok değerli. Gelişmekte olan ülkeler sıklıkla gelişmiş ülkelerin iklim finansmanını şeffaf ve metodik olarak raporlamaları gerektiğinin altını çiziyorlar.
Önemli bir öbür mevzu Kopenhag toplantısında söz edildiği üzere kayıp ve ziyandır. Bilhassa iklim değişikliğinin olumsuz tesirlerini en güçlü halde yaşayan küçük ada devletleri uzun bir müddettir uğradıkları kayıp ve zararın tazminini talep ediyorlar. Müzakereler sırasında gelişmekte olan ülkeler sıklıkla kayıp ve ziyan için kurulan çalışma kümeleri ve iş birliği ağlarının gündemini ilerletmeye çalışıyorlar. Ayrıyeten şimdiye kadar bu husustaki istekleri karşılanmamış olsa da gelişmekte olan ülkeler kayıp ve ziyan için özel bir finansal düzenek talep ediyor. Öte yandan gelişmiş ülkeler ise kayıp ve ziyan konusunu sırf teknik yardım bağlamında ele almayı tercih ediyorlar.
Finans, Kopenhag toplantısının tüm oturumlarında ortak bir mevzuydu. 2025 sonrası yeni bir sayısal iklim finansmanı gayesi belirleme gereksinimi birçok iştirakçi tarafından vurgulandı. Lakin BMİDÇS (Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi) süreci tarafından belirlenen iklim finansmanı ölçülerine ulaşılması pratik ve sembolik ehemmiyete sahip olsa da bu ölçülerin dünyayı karbondan arındırmak için kâfi olmadığı açık. OECD iklim ve kalkınma gayelerini karşılamak için dünyanın 2030’a kadar yıllık 6,9 trilyon dolara muhtaçlığı olduğunu varsayım ediyor. Bu sebeple iklim finansmanında “milyarları trilyonlara” çevirecek bir formüle giderek daha fazla odaklanmalıyız.
Kopenhag’daki Yüksek Seviyeli Bakanlar Toplantısı’nın kilit noktalarından bir başkası de iklim finansmanına erişimdi. Bilhassa en az gelişmiş ülkelerden ve küçük ada devletlerinden birçok iştirakçi Yeşil İklim Fonu üzere mukavelenin finansal düzeneklerine erişim için gerekli akreditasyon ve ödeme prosedürlerinin uzun ve zahmetli olduğu konusundaki kaygılarını lisana getirdiler. Bu tıp meşakkatli ve karmaşık erişim prosedürleri iklim değişikliğinin aciliyetinin gerektirdiği sürate açık bir formda uygun değiller.
Gelişmekte olan ülkelerin iklim değişikliğine ahenk sağlamasına yardımcı olmayı amaçlayan Adaptasyon Fonu mukavelenin değerli bir finansal sistemi. Yararlanıcı ülkeler, bilhassa iklim değişikliğine karşı en savunmasız olan ülkelerin erişimini kolaylaştırmak için Adaptasyon Fonu’nun daha esnek olmasını istiyor. Bu sebeple memleketler arası iklim fonları erişim prosedürlerini kolaylaştırabilirse gelişmekte olan ülkelerin iklim finansmanına olan erişimleri büyük ölçüde düzgünleştirilmiş olur.
DİĞER KONULAR
Kopenhag’da iklim değişikliğinin milletlerarası idaresini yenilikçi bir halde güncelleyerek hiçbir ülkenin geride bırakılmadığı bir sistem olarak tekrar tasarlanması gerektiğini vurguladık. Toplantıda mevcut memleketler arası iş birliği sistemlerinin ve öğrenilmiş derslerin ülkelerce paylaşılmasının Paris Anlaşması’nın uygulamadaki başarısı için son derece değerli olduğunun altını çizdik.
Kopenhag’daki toplantının güç bir milletlerarası bağlamda gerçekleştirildiğini belirtmek gerekir. Son periyotta milletlerarası gelişmelerin tetiklediği güç fiyatlarındaki artış birçok kişiyi endişelendirdi. Kimi ülkeler güç krizini fosil yakıtlardan uzaklaşarak yenilenebilir güce olan geçişi hızlandırmak için bir fırsat olarak görüyor. Öte yandan, Glasgow İklim Paktı’nda kömürle ilgili kararların yine düşünülmesi gerektiğini belirten ülkeler de var.
Pek çok husustaki görüş farklılıklarına karşın Kopenhag toplantısının iştirakçileri emisyon açığını kapatmak ve 1,5 derece maksadına ulaşmak için azaltım gayretlerinin güçlendirilmesi gerektiği konusunda hemfikirdi. Gelişmiş ülkeler bu sürece öncülük etmeyi kabul ederken tüm ülkeler global iklim değişikliğine gerekli katkıyı verebilmek için memleketler arası işbirliğine gereksinim olduğu konusunda mutabık.
Kopenhag Bakanlar Toplantısına misal bir öbür buluşmanın temmuz ayında Almanya’da gerçekleştirilmesi bekleniyor.