Barış ERKAYA
İlk kere iki gün evvel DÜNYA gazetesi tarafından ayrıntıları açıklanan, VİOP’ta müşterileri açığa düşen aracı kurumları kurtarma operasyonunda dün birinci ayağın tamamlandığını da yazmıştık. VİOP’ta açık konumu bulunan aracı kurumların konumlarının spot piyasaya taşındığının takas kayıtlarından göründüğüne dikkat çekmiştik. Lakin birebir vakitte VİOP’taki durum risklerinin bu yolla spot piyasaya taşınmış olduğunun ve spottaki bu durumların nasıl taşınacağı konusunun belirsizliğini sürdürdüğünü yazmıştık. Salı günkü haberimizde yer alan seçeneklerden biri de “Aracı kurumların Takasbank nezdindeki garanti fonunun devreye girmesi”ydi. Bugün saat 09:44’te KAP’a gelen bir açıklama ile Takasbank’ın bu operasyonda devreye sokulduğu anlaşıldı. İş GYO, Şekerbank ve TSKB pay senetlerinde Takasbank takasında yeni konumlar görüldü.
İş GYO, Şekerbank ve TSKB’de devreye girildi
Şekerbank’ta 195 milyon 826 bin 700 adet pay, TSKB’de ise 187 milyon 307 bin 700 adet pay Takasbank hesaplarına alındı. Buna nazaran bir gün evvel Şekerbank’ın yüzde 2.52’sine sahip olan Takasbank dün itibariyle yüzde 13.05 hisseye çıktı. Takasbank’ın TSKB’deki hissesi ise tekrar birebir periyot içerisinde yüzde 0.53’ten yüzde 7.22’ye yükseldi.
Fakat öğlen saatlerinde Takasbank’ta KAP’a bir açıklama geldi. Açıklamada, “Takasbank’ın Merkezi Karşı Taraf hizmeti verdiği Vadeli Süreç ve Opsiyon Piyasası’nda, aracı kurumlarca TSKB, SKBNK ve ISGYO destek varlıklarına bağlı konumlarının kapatılmasına yönelik tahsisli fonlama yoluyla likidite sağlanması nedeniyle bahse husus hisseler Sermaye Piyasası Kanunu’nun 47 ve 78’inci hususları kapsamında ilgili teminat saklama hesaplarına alınmıştır” denildi.
Krediyi Takasbank verdi, payları teminat aldı
Peki bu ne demek oluyor? Takasbank’ın açıklamasına bakılırsa Bu üç pay senedinde (İş Gayri-menkul Yatırım İştiraki, Türkiye Sınai Kalkınma Bankası ve Şekerbank) Takasbank’ın hesaplarına geçmiş görünen payların mülkiyeti aslında Takasbank’a ilişkin değil. Yani fiyat riskini hala aracı kurumlar taşıyor. Takasbank’ın burada yaptığı ise aracı kurumlara tahsisli kredi vererek karşılığında teminat olarak bu pay senetlerini tutmak. Yani aracı kurumlar bu kredileri tekrar Takasbank’a ödediğinde ödedikleri krediye karşılık düşen pay kadarını Takasbank’tan tekrar geri alacaklar. Şu evrede aracı kurumların spot piyasa için yarın gerçekleşecek olan teminat tamamlama vade-sine yönelik yaratmış oldukları fiyat riski azalmış üzere görünse de Takasbank’a teminat olarak geçen pay senetlerinden İş GYO, alıcısı biçimde tabana kilitlenmiş durumda. Yani teminatta tutulan payların bedeli değiştikçe kurumların aldıkları kredileri geri ödemeleri karşılığında alabilecekleri paylar de değişecek. Ayrıyeten Takasbank’ın Şekerbank ve TSKB’de sağladığı krediler karşılığında teminata aldığı pay adetleri görünse de İş GYO’da ne kadarlık bir payın teminat olarak alındığı şimdi net değil. Takasbank’ın ne kadarlık bir kredi açtığı net olmasa da teminat olarak aldığı payların dünkü seans kapanışı itibariyle karşılığı şöyle: Şekerbank’ta 195 milyon 826 bin 700 adet pay için 364 milyon 237 bin 662 TL. TSKB’de 187 milyon 307 bin 700 adet pay için 438 milyon 300 bin 18 TL. İş GYO’da ise Takasbank tarafından teminata alınan pay adedini şimdi bilmiyoruz. Ancak Şekerbank ve TSKBN için dünkü seans kapanış fiyatından yapılan bir hesapla sağlanan krediler karşı-lığında alınan teminat paylarının boyutu 803 milyon TL düzeyinde. Şekerbank paylarında yaklaşık 10 seanstır devam eden taban hareketi bugün çözülmüş üzere görünüyor. TSKB’de de tıpkı mühlet içerisinde yaşanan tabanlara karşılık bugün paylar kısmi olarak artıya geçmiş durumda. Önümüzdeki günler bilhassa bu pay senetleri açısından kritik seanslara gebe…
ADIM ADIM NELER YAŞANDI?
Vadeli piyasa ve spot piyasa ortasında gerçekleşen çift taraflı süreçlerle bankacılık paylarında kimi (yüklü sermayeyle operasyon gerçekleştirdiği tez edilen) yatırımcıların başlattığı ralli, vadeli piyasada açığa süreç yapan birçok yatırımcının likide olmasına (teminat tamamlayamaması nedeniyle konumlarının kapatılması) neden oldu.
Fakat bir sonraki kademede bilhassa bu süreçlere husus olan büyük bankalardan birinde bankanın emekli sandığından gelen yüklü satış, spot piyasada da banka paylarına yatırım yapmış ferdi yahut kurumsal öbür yatırımcıların paniklemesine neden oldu.
Günlerce tavan çeken banka paylarında başlayan panik havasıyla zincir büsbütün bilakis dönmeye başladı ve vadeli piyasada bu sefer operasyonda bahsi geçen yatırımcıların da teminat açığıyla karşı karşıya kalmasına sebep oldu.
Spot piyasada banka paylarında alıcısız gerçekleşen tabanlar nedeniyle artık bu durumlarda teminat tamamlama davetleri sürdürülemez bir boyuta ulaştı ve aracı kurumların toplam konumlarını da risk altına sokmaya başladı.
Çığ üzere büyüyen bu konum açıkları nedeniyle giderek takvim (yani teminat tamamlamak için vadenin son günlerine yaklaşılması nedeniyle) sıkışmaya başlayınca mevzuya hem piyasa düzenleyicileri hem de Ankara müdahil oldu.
Aracı kurumlarla gerçekleşen toplantıların akabinde sorunun tahlili için açık teminatları karşılayacak bir kredi düzeneğinin devreye sokulması, Takasbank’ın ise dertteki aracı kurumlara krediyi veren taraf olarak kurtarma planına dahil olması, bunun karşılığında da kullandırılan kredi karşılığı kadar pay senetlerinin Takasbank’a teminat olarak aktarılmasına karar verildi.
Böylece Takasbank’ın kullandırdığı kredileri bugün vadesi dolacak olan teminat tamamlama müddetinde kullanacak olan aracı kurumlar krediyi geri ödedikçe teminattaki payları de çözebilecek. Ancak bu müddet içerisinde bu paylarda yaşanabilecek (yukarı yahut aşağı yönde) fiyat hareketlerinin riskini de taşıyor olacak.
Erdoğan: En ince detayına kadar incelenecek
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Borsa İstanbul’da yaşanan hareketlerle ilgili en ince detayına kadar inceleme yapılacağını, en kısa müddette kamuoyu ile paylaşılacağını söyledi. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, CNN Türk ve Kanal D ortak yayınında gündeme dair gazetecilerin sorularını cevapladı. Erdoğan, “Şu anda borsaya giren çok, kazananı da oluyor, az da olsa kaybedeni de oluyor. Lakin bu yıl içerisinde bizim borsamız daima kazandıran oldu. Son vakitlerde spekülatif laflara girenler oldu, borsada ıstırap yaşamadık değil. Nebati Beyefendi gerekli hazırlıkları yapıyor. Bakanlık en ince detayına kadar inceleyecek, en kısa müddette bunu kamuoyuyla paylaşacağız” dedi.