Mehmet KAYA / ANKARA
Türkiye’de salgının akabinde ekonomik zorlukların ve yüksek enflasyonun yaşandığı 2021 sonu, 2022 birinci yarısında, vergi ve genel gelirlerdeki tahakkuk tahsilat oranlarında düşüş dikkat çekti.
DÜNYA’nın derlediği bilgilere nazaran, vergi gelirlerinde yüzde 80’lerde seyreden tahakkuk tahsilat oranları, 2022 Ocak-Haziran periyodunda yüzde 70’in altına geriledi. Dahilde alınan KDV’de, çoklukla düşük seyreden beyana dayanan KDV’nin tesiriyle yüzde 40’ların üzerinde seyrederken, 2022 birinci yarısında yüzde 31,2 oldu. Genel bütçe gelirlerinde de 2022 âlâ işaret vermedi. Bir evvelki yılın tamamında yüzde 64,4 olan oran yüzde 56,5’e düştü.
Sıklıkla vergi aflarına neden olan tahakkuk/tahsilat oranındaki düşüklük 2022’nin birinci altı ayında evvelki yıllara nazaran daha barizleşti. Salgın periyodunda dahi evvelki yıllara yakın seyreden oranlar 2022’nin birinci altı ayında genel ortalamaların altında seyrediyor. Yılın kalanında da benzeri bir eğilim gözlenirse, maliye bir defa daha birikmiş vergi borçlarıyla karşı karşıya kalacak. Dahilde alınan KDV salgının tesiriyle geçen yılın birinci yarısında epey düşük seyretmişti. Tahakkuk tahsilat oranı yüzde 30’lar seviyesinde gerçekleşmişti lakin yılın kalanında yükselen oran, yılsonu oranını evvelki yıların üzerine dahi taşımıştı.
Yılın birinci yarısında toplanan vergiler, genel bütçe gayeleriyle oransal olarak uyumlu görünüyor. Bu kapsamda, genel bütçeli kuruluşların gelirleri toplamı, birinci altı ayın sonunda ek bütçe dahil yılsonu gelir iddiasının yüzde 49’una ulaştı. Birebir kıyaslama vergi gelirleri için yapıldığında da oranın yüzde 47’sinin tahsil edildiği gözlendi. Her iki kalemde de evvelki yıllarda daha yüksek gerçekleşme oranı görülse de, ek bütçe yapılan bir yılda gelir varsayımında yılın birinci altı ayı sonunda yüzde 50’lere ulaşılması, yılsonu amaçları ile uyumlu bir sonucu işaret ediyor kabul edilebilir.
Kamu maliyesinde borçlanma sorunu Buna karşılık tahakkuk tahsilat oranlarındaki düşüklük ise yılın kalanı için hem bütçe, hem de genel iktisat açısından değer taşıyor. Toplanamayan gelirler bilhassa kamu maliyesinde ek borçlanma üzere sonuçlara yol açıyor. Dahilde alınan KDV’nin tahsilatındaki düşük seyri de takip eden devrin beyana dayalı vergilerinde de mümkün bir düşüşe işaret ediyor halinde yorumlandı.